У папярэднiх першым, другiм i трэцiм (у двух кнiгах) тамах даведнiка ўжо прыводзiлiся бiяграфii або кароткiя звесткi пра рэпрэсаваных уладамi царскай Расii i савецкай дзяржавы, даваенным польскiм, фашысцкiм i iншымi рэжымамi
выхавальнiкаў i выхавальнiц дзiцячых дамоў i садоў (Адарыч В.П. , Багушэвiч Л.Д., Вiшнеўская Н. В, Маiсеева М.Р.),
мемуарыстаў (Анiшчык А. С., Арамовiч I.М., Багдановiч А. Я., Багдановiч Я. А., Грыц З.А., Катковiч А., Мядзёлка П.В., Стацкевiч Ф.I.),
мовазнаўцаў (Адзiнец А., Багдановiч А. В., Байкоў М. Я., Бараноўская Г.П., Бузук П. А., Бялькевiч Я., Воўк-Левановiч I. В., Гансяроўскi В., Дурнаво М.М., Змачынскi А.Ф., Iльiнскi Р.А., Мацюкевiч I.I., Некрашэвiч С.М., Станкевiч Я., Сушынскi Я.Ф., Цвяткоў Л.М., Шатэрнiк М.В., Эпiмах-Шыпiла Б.I., Юргелевiч П.Я.),
музыкантаў (Клiмовiч В., Марцiнкевiч К.В., Орда Н.),
публiцыстаў (Баханчык А., Гадыцкi-Цвiрка К.М., Доўбiк А., Кавалiк С.П., Леўшчанка Л.I., Парэчын Р.Я., Самойла У.I., Якшэвiч (Якшэвiчус) А.I.),
святароў (Абрантовiч, Ф., Адважны В., Баброўскi М. К., Белагаловы (Белагалоў) I.(Я.) М., Бобiч I., Будзька Ф. К., Вернiкоўскi А. Л., Гадлеўскi В., Гайлевiч Я., Глякоўскi С., Дашута Я.Д., Жаўняровiч I., Кашыра Ю.Ф., Коўш А., Лазiнскi С., Магнушэўскi В., Мелхiседэк (Паеўскi М.Л.), Неманцэвiч А., Падзява Т., Пачопка Б.А., Пянткоўскi В., Слосканс Б., Талочка У., Хвецька Л., Цiкота А.Ф., Шутовiч В.), царкоўных, рэлiгiйных дзеячаў (Багдановiч В. В., Дварэцкi М., Цвячкоўскi А.С.),
дзеячаў рэвалюцыйнага (Бабiнскi С.Я., Багушэўскi С., Будзiнскi С. Я., Гарбуз С.К., Мартынаў А.С., Татарын С.Л., Усцiновiч А.Х.),
нацыянальна-вызваленчага (Бараноўскi А.Ю., Бурсевiч М. Т., Мялешка П.В., Мятла П.В., Харужая В.З.) рухаў i
антысавецкага падполля (Кiсель У.А., Раманчук I., Салавей У.), а таксама адвакат Петрусевiч К.А.,
вучоны ў галiне мелiярацыi i гiдралогii Дубах А.Д., вучоны ў галiне тэхнiчнай кiбернетыкi i iнфарматыкi Раковiч А.Г., геадэзiст Дземiдовiч А.П., лётчык Акашаў (Акiшаў) К.В., метэаролаг Маркс М.В, музейны работнiк Харламповiч П.В., перакладчык Бабурын У.I., прыродазнаўца Дыбоўскi Б.Я., рэдактар Багдановiч Г. В., фотамастак Дашкевiч Л.У., электратэхнiк Каўцэвiч М.Д., этнограф Пецюкевiч М.Я., юрыст Гуткоўскi М.М. i iнш.
У 4-м томе даведнiка прыводзяцца ў асноўным бiяграфii настаўнiкаў пачатковых, няпоўных сярэднiх (сямiгодак i дзевяцiгодак), сярэднiх школ, гiмназiй, вучылiшч i тэхнiкумаў.
З больш чым за ТРЫ ТЫСЯЧЫ вядомых аўтару рэпрэсаваных настаўнiкаў школ i вучылiшч (кожны дзявяты-дзясяты - арыштаваны ў Мiнску) у 1920-50-я г. i рэабiлiтаваных (у асноўным у канцы 1950-х г., пачатку-сярэдзiне 1960-х г., а таксама ў канцы 1980-х г. i пачатку-сярэдзiне 1990-х г.) бальшавiкi расстралялi больш за 700 (амаль кожнага чацвёртага). Прыгаворы выконвалiся у Аршанскай, Барысаўскай, Бабруйскай, Вiцебскай, Гомельскай, Магiлёўскай, Мазырскай, Мiнскай (асноўная частка), Слуцкай, Чэрвенскай турмах. Таксама расстрэльвалi i ў канцлагерах.
Расклад па нацыянальнасцях рэпрэсаваных (малюнак 1):
Беларусы - 66%
Палякi - 17%
Яўрэяў - 6%
Рускiх - 5%
Украiнцы - 2%
Латышы - 2%
Iншыя (лiтоўцы, эстонцы, немцы, татары) - 2%.
З больш чым за 3000 рэпрэсаваных настаўнiкаў вышэйшую адукацыю мелi каля 900 чалавек (ледзь не трэць), незакончаную вышэйшую - 300 (кожны дзесяты), сярэднюю-спецыяльную (як правiла, яна давалася пасля заканчэння тэхнiкума) або незакончаную сярэднюю-спецыяльную - каля 400 (прыблiзна кожны восьмы), сярэднюю - каля 1000 (трэць), незакончаную сярэднюю (сямiгодку) - 300 (кожны дзясяты). У вёсках былi настаўнiкi i з пачатковай адукацыяй (150 чалавек або 5%).
Як бачым, большасць настаўнiкаў (85%) мела, як мiнiмум сярэднюю адукацыю, гэта значыць, што па тым часе былi людзьмi вельмi адукаванымi.
I яшчэ некалькi лiчбаў.
У 1927-28 г. (перад першай хваляй рэпрэсiяў у 1929-30) у Беларусi дзейнiчала амаль 5000 школ у якiх працавала прыблiзна 10000 настаўнiкаў (у сярэднiм два настаўнiка на школу) на кожнага з каторых прыходзiлася каля 50 вучняў (!).
У 4 вышэйшых навуковых установах БССР працавалi 504 выкладчыка, у 6 рабфаках - 120, у 30 тэхнiкумах - 566, у 34 прафшколах - 408, у 13 фабрычна-завадскiх школах - 157, у 8 вучэбна-практычных майстэрнях - 45. Усяго 1800 выкладчыкаў.
З амаль 12000 педагогаў рэпрэсаваны кожны трэцi. Глядзiм дакумент.
СЕКРЕТАРЮ ЦК КП(б)Б
СОВЕРШЕННО СЕКРЕТНО
Всего учителей начальных,
неполных средних и
средних школ в г. Минске - 1057 чел.
Из них:
коммунистов - 25,
комсомольцев - 57.
СПРАВКА
О засоренности преподавательского состава средних,
неполных средних и начальных школ г. Минска.
1. Жены, сыновья и дочери репрессированных - 45 чел.
2. Закордонники (преимущественно прибывшие в СССР после 1917 г.) - 84 чел.
3. Исключенные из КП(б)Б - 36 чел.
4. Члены антисоветских политических партий (эсеры, бундовцы) - 5 чел.
5. Бывшие офицеры царской и белой армий - 8 чел.
6. Сыновья и дочери крупных чиновников (генералов, жандармских офицеров, помещиков и прочее) - 23 чел.
7. Сыновья и дочери служителей религиозного культа - 29 чел.
8. Сыновья и дочери крупных торговцев и высланных кулаков - 12 чел.
9. Кроме того, учителей, ведущих активную антисоветскую агитацию - 24 чел.
Всего проходит по нашим материалам - 266 чел., что составляет - 26% к общему числу учителей.
Начальник 6 отделения 4 отдела УГБ НКВД БССР
Младший лейтенант госбезопасности Быховский (подпись).
3 марта 1938.
Энкавэдыст Быхоўскi па мiнушцы садыст i iншыя не менш адказныя таварышы падлiчылi, што неабходна рэпрэсаваць кожнага чацвёртага настаўнiка, а рэпрэсавалi кожнага трэцяга - перавыканалi план! Нiхто не хацеў рызыкаваць! Думалi, чым больш схопяць 'ворагаў народа' тым лепш. Яны не ведалi, што неўзабаве крывавы правадыр аддасць каманду хапаць i iх - сведкаў i выканаўцаў. Крывавы правадыр паспрабуе змыць крывавыя сляды. I гэта ў яго амаль атрымаецца.